رشته ارگونومی چیست؟ + معرفی ۳ کتاب پرفروش در این زمینه

یکی از جذاب‌ترین رشته‌هایی که امروزه در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود رشته ارگونومی است. اگر بخواهیم به بیان ساده و با تعریف ارگونومی به زبان ساده تعریفی از آن ارائه دهیم باید بگوییم روشی است که نیازها، توانایی‌ها و محدودیت‌های جسمی و ذهنی انسان را کانون اصلی طراحی محصولات مورد استفاده، مشاغل و محیط اطراف او قرار می‌دهد، تا ضمن تامین آسایش، سلامت و ایمنی، موجب افزایش کارایی او نیز گردد. پس این رشته با بررسی نیازها، محدودیت‌های جسمی، ذهنی و حتی توانایی افراد گوناگون، محصولاتی مطابق با خواست آن‌ها طراحی می‌کند.

طراحی ارگونومیک چیست ؟

اما با یک قدم ساده‌سازی به تعریف رایج‌تری هم دست می‌یابیم. ارگونومی یعنی افراد فقط و فقط با تکیه بر احساسات درونی و بدون مطالعه دفترچه راهنما قادر به بهره بردن از محصولات تولید شده باشند. به‌طوری‌که وقتی محصولی را تهیه می‌کنید دیگر نیازی نباشد آموزش آن را از جایی یاد بگیرید. بلکه کاملا راحت و بدون نیاز به آموزش خودتان همه چیز را متوجه شوید.

کسی که وارد رشته ارگونومی می‌شود تمام دغدغه‌اش آسایش و تامین رفاه مردم خواهد بود. تمام وظیفه او این است که آسایش و رفاه را برای تمام افراد فراهم آورد تا نه‌‌تنها زندگی بهتری داشته باشند، بلکه کارایی بیشتری نیز به بار آورند.

مطالعات ارگونومی در چه زمینه‌ای هستند؟

مطالعات رشته ارگونومی اغلب در زمینه بررسی دقیق تمام فعالیت‌های جسمی و ذهنی انسان بر اساس ارتباط او با محیط اطراف هستند. رشته ارگونومی یعنی تناسب انسان با تمام محیط اطرافش. از لوازمی که استفاده می‌کند گرفته تا محیط اطرف و زندگی‌اش.

اما چطور می‌توان با مطالعات رشته ارگونومی سبب آسایش مردم و بالا رفتن کارایی شد؟

وقتی انسان بین تمامی جنبه‌های زندگی‌اش تناسب را داشته باشد، در رفاه بیشتری نیز زندگی خواهد کرد و در نتیجه کارهای خود را سریع‌تر، آسان‌تر و با کم‌ترین درصد اشتباه انجام می‌دهد. یکی از منابع برای آشنایی با اصول ده گانه ارگونومی در کتابی به همین نام آمده که میتونید توی سایت اشراقیه بهش دسترسی داشته باشد.

ارگونومی برای چه محیط‌هایی است؟

این موضوع کاملا اشتباست که ارگونومی تنها برای محیط‌های کاری استفاده می‌شود.

اما اگر رواج پیدا کرده است شاید به این دلیل باشد که بیشتر وسایل و ماشین آلات پیچیده در محیط‌های کاری استفاده می‌شوند و از همین رو بیشتر در محیط‌های کاری نیاز به یک متخصص رشته ارگونومی احساس می‌شود. اما باز هم اشتباست!

رشته دانشگاهی ارگونومی

رشته ارگونومی شاخه‌های متعددی از جمله ارگونومی فیزیکی، ارگونومی شناختی، ارگونومی سازمانی یا اجتماعی و در نهایت ارگونومی سیستمی دارد. دانش آموختگان این رشته به طراحی ابزار و وسایلی می‌پردازند که علاوه بر فراهم کردن آسایش و راحتی، از بروز مشکلات جسمانی و به بیان کلی به خطر افتادن سلامتی در آینده جلوگیری می‌نماید. کتاب های رشته ی ارگونومی در زیر دسته ی مجموعه کتاب های آمار و بهداشت جمع آوری شده اند.

همانطور که گفتیم ارگونومی برای ایجاد رفاه دست به‌کار می‌زند پس وظیفه دارد استرس‌های ناشی از کار را تا حد خیلی زیادی کاهش دهد. در نتیجه کاهش استرس، هر فرد وظایف خود را سریع‌تر، جدی‌تر و با سرعت عمل بالاتری انجام می‌دهد. اما برویم به سراغ معرفی هر کدام از شاخه‌ها!

ارگونومی فیزیکی

رشته ارگونومی فیزیکی تمرکز بر خصوصیات بیومکانیکی، آناتومیک، فیزیولوژیک و آنتروپومتریک انسان دارد؛ یا همان بر خصوصیات آنتروپومتریک. این شاخه از دانش ارگونومی تاثیر عوامل فیزیکی محیطی مانند گرما، نور، صدا و لرزش را بر کارائی و عملکرد افراد، مورد بررسی قرار می‌دهد. مشارکت در طراحی محیط‌های کاری اداری و صنعتی و همچنین محصولات و لوازم مورد استفاده افراد جامعه، از جمله پروژه‌های مرتبط با این شاخه می‌باشند.‌

عموما افرادی که وارد این شاخه از ارگونومی می‌شوند، به طراحی محیط کار اداری یا صنعتی، محصولات و ابزار آلات مورد نیاز در سطح جامعه و… می‌پردازند.

ارگونومی شناختی

این شاخه یکی از مهم‌ترین شاخه‌های علم ارگونومی می‌باشد چرا که بر روایط میان انسان و محیط کار، جامعه و … تاثیر فراوانی می‌گذارد. ارگونومی شناختی بر فرآیندهای ذهنی و فعالیت‌های مغزی انسان از قبیل حافظه، درک و استدلال به دلیل تاثیر آن‌ها بر اثر متقابل میان انسان و محیط متمرکز است. متخصصین این شاخه در زمینه طراحی وب سایت‌ها و نرم افزارها، پیشگیری و کاهش استرس، و افزایش بازدهی ذهنی افراد در محیط‌های کاری مطالعه می‌کنند و در آینده نیز قادر به ارائه مشاوره و راهکارهای ارگونومیک می‌باشند.

ارگونومی سازمانی یا اجتماعی

در عین حال ارگونومی سازمانی بیشتر بر موضوع سازماندهی افراد و مشاغل جهت دستیابی به بالاترین کارایی در یک مجموعه تمرکز دارد. بنابر این هدف، متخصصین ارگونومی اجتماعی، از طریق مطالعه الگوها، تیم‌ها، ساعت‌های کاری، چیدمان کارکنان و… پیشنهادات خود را ارائه می‌دهند.

ارگونومی سیستمی

ارگونومی سیستمی یکی از موفق‌ترین و کارآمدترین روش‌های تحلیل، طراحی و ارزیابی هر سه شاخه را به‌طور یک پارچه و هماهنگ در برمی‌گیرد. البته در سال‌های اخیر زیر شاخه‌های دیگری چون ارگونومی قانونی، ورزشی، تفریحی، توان‌بخشی و ارگونومی محیط کار و… نیز در بستر دانش ارگونومی تعریف شده‌اند.

آینده شغلی رشته ارگونومی

افرادی که از رشته ارگونومی فارغ التحصیل می‌شوند آینده شغلی خوبی دارند. و درصورتی که استحقاق و توانایی لازم را داشته باشند و مستعد نیز باشند، حتما می‌توانند شرایط خوبی پیدا کنند. برای مثال آن‌ها می‌توانند در سمت‌های مختلفی مشغول به‌ کار شوند. سمت‌های پژوهشی، آموزشی، خدماتی و…

برای مثال به‌عنوان اعضا هیئت علمی، اساتید دانشگاه‌ها، کارخانه‌ها، طراح‌کار، دستیار پژوهشی در تحقیقات، مراکز صنعتی، سازمان‌ها، منابع‌ انسانی و…

البته زمانی دانش ارگونومی می‌تواند به جایگاه اصلی خود برسد که تمامی افراد جامعه به کاربرد‌ها، یافته‌ها و موارد استفاده از این علم، آگاهی پیدا کنند.

کتاب ارگونومی و ایمنی در صنعت

کتاب ارگونومی و ایمنی در صنعت نوشته داوود افشاری و مریم نورالهی، یکی از کتاب‌های پرفروش در زمنیه ارگونومی می‌باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از این قسمت وارد شوید. سری کتاب های OHT از انتشارات برای فردا نیز در سایت اشراقیه موجود هستند

کتاب ارگونومی مهندسی عوامل انسانی در صنعت و تولید

مارتین هلاندر نویسنده اصلی این کتاب می‌باشد و توسط دکتر علی‌رضا چوبینه نیز ترجمه شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از این قسمت اقدام کنید.

مبانی ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی

این کتاب حاصل کوشش جمعی حدود ۴۰ نفر از اساتید و متخصصان ارگونومی کشور است که در ۷ بخش و مجموعا ۴۵ فصل تالیف شده است. بخش اول شامل مبانی ارگونومی است و تا بخش‌های بعدی یعنی بخش هفت ادامه می‌یابد. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق این لینک اقدام کنید.