کتاب لائو-تزو | برشی از کتاب فیلسوفان بزرگ

نویسنده : کارل یاسپرس | ویراسته ی هانا آرنت

Lao-Tzu from The Great Philosophers: Original Thinkers 

برگردان به انگلیسی رالف مَنهایم   |    برگردان به فارسی محمّدرضا چنگیز

مقدمه کتاب لائو-تزو | برشی از کتاب فیلسوفان بزرگ :

اگر این گفته ­یِ جیمز پِرَت (۱۹۴۴-۱۸۷۵) درست باشد که: “به گمان­ ام، کارکردِ سرشتیِ پیش­گفتار، ارائه ­یِ دانستنی ­ها برایِ بازبینی کننده­ یِ شتابان است که وقتِ خواندنِ ادامه­ یِ مطلب را ندارد. به تعبیری می­توان پیش­گفتار را نقدِ کتابِ خودِ نویسنده نامید. یا پوزش­ خواهیِ کتاب است”، پس چند خطّی را به رسمِ پوزش­خواهی به نگارش درآورده­ ام.

در پیش­گفتارِ برگردانِ نخست ­ام از تائو ته چینگ از روان­شناسِ درگذشته وین والتر دایر (۱۹۴۰-۲۰۱۵)، اشاره کردم که کارل یاسپرس (۱۸۸۳- ۱۹۶۹) یکی از بزرگانی است که بر اندیشه ­هایِ لائو-تزو در تائو ته چینگ گزارشی فراهم آورده. در آن زمان، هر چه جست­ ام کتابِ فیلسوفانِ بزرگِ او را نیافت­ام. هر چند اگر هم می ­یافت­ام، یک “هراسِ آمیخته با احترام” در برگردانِ آن داشت­ ام. چرا که نه فلسفه ­دان­ ام و نه لافِ دانایی از اندیشه­ هایِ یاسپرس را دارم.

یاسپرس، اندیشه­ ورزی جامع ­الاطراف، روان­پزشک، روان­شناس، فیلسوفِ هستی ­گرا و مَتاگیتیک­دان و فیلسوفِ اخلاق و سیاست بود که بر الاهیّاتِ نوین، روان­پزشکی و فلسفه کارگریِ نیرومندی داشت. یاسپرس را یکی از فیلسوفانِ بزرگِ سده­ یِ بیستم دانسته ­اند. او را به ­عنوانِ یکی از بزرگانِ فلسفه ­یِ هستی‌گرایی یا وجودی می­شناخت­ امهر چند که گویا خودش این برچسب را نمی­ پذیرفت. آشنایی ­ام با یاسپرس از راهِ چند نوشته­ ای بود که او درباره ­یِ فیلسوفانی مانندِ سقراط، افلاطون، فلوطین و به ­ویژه بودا و کنفوسیوس نوشته بود. هر چند که به فراخورِ رشته ­یِ آموزشی ­ام، دیدگاه­هایِ او را درباره ­یِ آسیب ­شناسیِ روانی هم می­دانست ­ام. کار را به کاردانِ آن واگذاشت­ ام و از آن درگذشت­ ام.

در دومین برگردان­ ام از تائو ته چینگ، با یادکرد از او، دوباره بر آن شدم تا برایِ یافتنِ کتابِ یاسپرس بکوش­ ام. دستِ بر قضا، آن را یافت ­ام و با خواندنِ آن زهره ­یِ بیش­تری (چرا که نگاهِ هم‌دلانه ­یِ یاسپرس، بویِ “شرق ­شناسیِ وارونه” داشت) و بر آن شدم تا در فرصتی درخور آن را به فارسی برگردان­ ام. هر چند که در دل خداخدا می ­کردم تا باز کسِ دیگری این بار را از زمین بردارد. اینک، دومین برگردان ­ام از تائو ته چینگ به همّتِ والایِ مدیرِ گرامیِ نشرِ ماهریس، جنابِ آقایِ بدرکوهی به چاپ رسیده است و در اوجِ گرفتاری لیک سرشار از انگیزه ­یِ همباز کردنِ نگاهِ یاسپرس از لائو-تزو و تائو ته چینگ – با وجودِ شکافِ زبانی و فرهنگی- با خواننده ­یِ دوستدار، بر برگردانِ فارسیِ آن کمر بستم[۱۱]. پس، بر فضل­ مندان پوشیده نیست که این دلیری بر کشیدنِ این بار از “ظلومی” و “جهولی” است و امید که از فضلِ ­شان لغزش­هایِ آن را گوشزد نمایند.

یاسپرس، لائو-تزو را از فیلسوفانِ “محوری” می­ دانست. یاسپرس زبان زدِ عصرِ محوری را ابداع کرد که دوره­یِ تاریخِ باستان را از نزدیکِ به سده­یِ هشتم تا سومِ پیش از میلاد نمایان می­دارد. بر پایه ­یِ این مفهومِ، در این دوره، روش‌هایِ نوینِ اندیشیدن در ایران، هند، چین و جهانِ روم-یونانی، بدونِ هیچ‌گونه تماسِ یکراستِ فرهنگیِ آشکار میانِ همه ­یِ فرهنگ ­هایِ اوراسیاییِ همباز یک دگرگونیِ همرویِ چشمگیر در دین و فلسفه پدیدار شد. یاسپرس اندیشه ­ورزانِ کلیدی را از این دوره که کارگریِ ژرفی بر فلسفه‌ها و دین ­هایِ آینده داشتند و ویژگی‌هایِ همباز در هر پهنه‌ای را شناسایی کرد که آن اندیشه ­ورزان از آن پدید آمدند. رهیافتِ یاسپرس به فرهنگِ هزاره­ یِ نخستِ پیش از میلاد را دیگر پژوهشگران و دانشگاهیان برگرفته و به گفتمانی در تاریخِ دین دگرگون کرده­ اند

یاسپرس در آغاز و انجام تاریخ (رویه ­یِ ۱۶) می­نویسد: “این دوره آکنده از رویدادهای خارق ­العاده است: در چین کنفوسیوس و لائوتسه بدنیا آمدند و همه شعبه ­های فلسفه چین پدیدار شد، و مو-تی، چوانگ-تسه، لی-تسه، و متفکران بی­شمار دیگر، اندیشه ­های خود را بیان کردند؛ در هندوستان اوپانیشادها بوجود آمد و بودا پیدا شد و در آنجا نیز مانند چین همه امکان‌های تفکر فلسفی تا شکاکیت و مادی­گری و سوفسطائی­گری و نیست­انگاری شکفته گردید؛ در ایران زرتشت نظریه تکلیف ­آور [دیدگاهِ چالش ­برانگیز-م.] خود را درباره نبرد خوب و بد بمیان آورد؛ در فلسطین پیامبرانی مانند الیاس، اشعیا، ارمیا و یشوعا برخاستند و یونان هومر را پرورد و فیلسوفانی مانند پارمیندس و هراکلیت افلاطون را به‌بار آورد و همچنین تراژدی­ پردازان بزرگ توسیدید و ارشمیدس را. همه آن جنبش­های معنوی که این نام‌ها به‌منظور اشاره­ای بر عظمت‌شان به‌میان آورده شد، در طی این چند قرن در چین و هند و باخترزمین تقریباً هم‌زمان روی دادند بی­ آنکه ارتباطی با هم داشته باشند”.

کارل یاسپرس / karl jaspers

The Great Philosophers: The original thinkers: Anaximander, Heraclitus, Parmenides, Plotinus, Anselm, Nicholas of Cusa, Spinoza, Lao-Tzu, Nagarjuna