فیزیک پزشکی دکتر عقابیان | چاپ جدید ۱۴۰۳

فیزیک پزشکی دکتر عقابیان | ویرایش پنجم ( چاپ دوازدهم )

تالیف دکتر محمد علی عقابیان دکتر محمد جواد ابوالحسنی دکتر محمد تقی بحرینی طوسی دکتر آمنه سازگارنیا دکتر سعید سرکار دکتر مرجانه حجازی

این کتاب با هدف آشنایی دانشجویان پزشکی و دندانپزشکی با مباحث گوناگون فیزیک پزشکی دکتر عقابیان شامل نور، جریان های پرفرکانس، صوت، اشعه ایکس، پزشکی هسته ای، و رادیوبیولوژی و حفاظت تدوین شده است.

گزینش و گردآوری مطالب و سرفصل موضوعات کتاب در چهارچوب عناوین مصوب موجود شورای عالی برنامه ریزی و مطابق با برنامه های پیشنهادی این شورا صورت گرفته است و به دلیل محدودیت تعداد واحدهای تعیین شده و ساعات تدریس، از طرح مباحث جدیدی ازجمله دستگاههای تخصصی تشخیصی مانند: آنژیوگرافی، MRI ،ماموگرافی، و نیز دستگاه ها و روش های رادیوتراپی، لیزر، و تکنیک های جدید پزشکی هسته ای خودداری شده است. به عنوان راهکاری موفق در رفع برخی از کاستی های برنامه آموزشی موجود، فهرست پیوست به عنوان فهرست سرفصل های پیشنهادی دروس نظری پیشنهاد شده است که مواد این سرفصل ها نیز مجموعا در کتاب حاضر آورده شده است. جهت آشنایی عملی دانشجویان با دستگاه ها، بازدید هفتگی یک ساعته در طول ترم از بخش های مختلف پیشنهاد میگردد.

در کتاب فیزیک پزشکی دکتر عقابیان ، پنج مبحث طبق برنامه مصوب شورای عالی برنامه ریزی (طبق جدول مقدمه) توسط اساتید باتجربه که چندین سال مسئولیت تدریس و آموزش دانشجویان پزشکی را به عهده داشته اند، تهیه شده و سعی گردیده است تا حجم و محتوای مطالب دربرگیرنده نیاز عمومی دانشجویان پزشکی باشد و مواد امتحانی علوم پایه پزشکی را در حد ممکن پوشش دهد. برای دانشجویان دندانپزشکی، تأکید بیشتر روی اشعه x ،کاربردهای آن و حفاظت پرتوی توصیه میگردد.

فصل اول برای آشنایی خواننده با دستگاههای اشعه ایکس و کاربرد آن در پزشکی تهیه شده است و جزئیاتی درارتباط با طیف اشعه ایکس را مطرح می نماید. سپس دانشجویان با اجزاء دستگاه رادیولوژی و تأثیرات آنها بر کمیت و کیفیت اشعه آشنا میی گردند و در ادامه در مورد انواع برهمکنش ها و تفاوت ها و کاربردهای آنها در رادیولوژی تشخیصی، و جذب و اندازه گیری اشعه ایکس بحث می گردد. در قسمت پایانی این فصل، مباحث تشکیل تصویر و کیفیت آن مورد بررسی قرار می گیرد.

فصل دوم مروری دارد بر مطالب بنیادی پزشکی هستهای و خصوصیات هسته عناصر مختلف و فرآیندهای پرتوزا بحث میکند، و در ادامه برهمکنش ذرات و پرتوها را به طور خلاصه بیان می نماید. در این فصل در مورد قانون واپاشی و مباحث مربوط به اکتیویته بحث می گردد و تولید رادیونوکلوئیدها، پرتوداروها و مولکول های نشاندار مورد توجه قرار میگیرد. در آخر دستگاه های نگارهبرداری پزشکی هسته ای و دستگاه PET صرفا در حد آشنایی معرفی می شوند.

فصل سوم به مبحث زیست شناسی پرتوی و حفاظت در برابر اشعه اختصاص یافته که در سه بخش مجزای زیست شناسی پرتوی، مبانی فیزیک رادیوتراپی، و حفاظت در برابر پرتوها ارائه گردیده است. قرار دادن این فصل در جایگاه سوم و بلافاصله بعد از کاربرد پرتوهای یونساز، بدلیل اهمیت شناخت اثرات زیستی پرتوها و نکات حفاظتی در زمان کاربرد آنهاست. در بخش زیست شناسی پرتوی، انواع پرتوهای یونساز با ذکر آثار زیستی آنها معرفی شده است. سپس حساسیت پرتوی سلول و عوامل مؤثر بر حساسیت پرتوی بیان گردیده است، و در آخر به اجمال بر اثرات تابش پرتو بر جنین نگاهی شده است. مبانی فیزیک رادیوتراپی به طور خلاصه مطرح گردیده و در بخش حفاظت پرتو، اصول دوزیمتری و حفاظت و کنترل پرتوگیری معرفی شده است. در آخر حفاظت فردی در پرتوشناسی تشخیصی مورد توجه واقع شده است.

فصل چهارم، به بحث و بررسی امواج فراصوت و برهمکنش های آن با بافت های بدن می پردازد و روش های تولید و آشکارسازی امواج فراصوت را معرفی می کند. سپس دانشجویان را با روش های پژواک پالسی و داپلر به صورت خلاصه آشنا می سازد، و در آخر اثرات بیولوژیک و کاربرد درمانی این امواج را مطرح می نماید.

فصل پنجم، مبانی تصویربرداری تشدید مغناطیسی را بطور ساده توضیح میدهد و مکانیزم ایجاد کنتراستهای استاندارد از قبیل T1 و T2 و دانسیته پروتون PD را بیان می نماید.. هدف از این فصل، یادگیری تمام ظرفیتها و کاربردهای MRI نیست بلکه آشنایی ابتدایی و ایجاد انگیزه برای استفاده از این روش توانمند تشخیصی در حرفه پزشکی، هدفگیری اصلی مولف است.

در فصل ششم، مبانی فیزیک نور و دیدگانی و کاربردهای آنها در پزشکی مطرح شده است. در این فصل ضمن ارائه توضیح مختصری در مورد فیزیک نور، روش های اندازه گیری و پخش نور، کاربرد نور در پزشکی (تشخیص و درمان)، و اثرات بیولوژیک آن مورد بحث واقع شده است. فیزیک چشم، کاربرد عدسی ها در پزشکی، بیماریها و ناهنجاریهای دیدگانی از مباحث دیگر این فصل است که دانشجویان پزشکی را با روشهای فیزیکی و ابزارهای مربوط به تشخیص بیماریهای چشم و عیوب بینایی آشنا می سازد.

در فصل هفتم مباحث ویژه و فناوریهای نوین در حوزه پزشکی مورد بحث قرار گرفته است. این فصل با کاربرد جریانهای پرفرکانس و روشهای دیاترمی و جراحی الکتریکی و اثرات آنها بر بدن شروع میشود و سپس با هدف آشنایی دانشجویان با کاربردهای مختلف رباتیک در پزشکی و لیزر به صورت اجمالی ادامه می یابد.