مجموعه کتاب های درسی علوم آزمایشگاهی : تضمین کیفیت | دکتر رضا محمدی

کتاب مجموعه کتاب های درسی علوم آزمایشگاهی : تضمین کیفیت

تالیف :دکتر رضا محمدی – عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

در باره کتاب تضمین کیفیت دکتر رضا محمدی :

مقدمه مؤلف

در آزمایشگاه های تشخیص طبی سه دسته اصلی منابع تأثیرگذار بر نتایج شامل تجهیزات، معرف ها و کارکنان هستند. طی سالهای اخیر پیشرفتهای زیادی در تجهیزات و معرفهای مورد استفاده صورت گرفته است. که سبب شده دقت و صحت نتایج آزمایشها به میزان قابل توجهی افزایش یابد. هرچند حتی با استفاده از تجهیزات و معرفهای پیشرفته که اغلب به صوت سیستمهای اندازه گیری بسته در اختیار قرار میگیرند همچنان نقش کارکنان به عنوان یک منبع بسیار تأثیرگذار بر نتایج آزمایشها مطرح می باشد. به طوری که این کارکنان هستند که به عنوان سرمایه های اصلی هر آزمایشگاهی در نظر گرفته می شوند. دانش، مهارت، تجربه نگرش و مسئولیت پذیری از جمله خصوصیات اصلی تعیین کننده عملکرد یک کارشناس هستند. دانش کارشناس به وی کمک میکند تا بداند چه کاری درست است که باید آن را انجام دهد و از انجام کارهای اشتباه پرهیز کند. در حالی که مهارت به وی این امکان را میدهد که این کار را به درستی و با بیشترین کارایی به اجرا بگذارد. کارشناسی واقعاً سرمایه اصلی یک آزمایشگاه است و مدیران آزمایشگاه باید در جهت به خدمت گرفتن و حفظ آنها تلاش کنند که در وهله اول از دانش و مهارت خوبی برخوردار باشد و در وهله دوم با ایجاد انگیزه آنها را آماده انجام کارها با نگرش مثبت و مسئولیت پذیر نمایند.

در تئوری دانش مرتبط با فعالیتهای کارشناسان آزمایشگاه عمدتاً در طی دوران تحصیل دانشگاهی و اختصاصاً دوره کارشناسی علوم آزمایشگاهی به آنها داده میشود و مهارتهای مربوطه با انجام کارهای عملی در دوره هایی نظیر کارورزی به دست می آیند هرچند در عمل ممکن است این اتفاق به درستی رخ ندهد و کارشناسانی وارد عرصه های کاری شوند که از دانش و مهارت لازم برخوردار نباشند. این موضوع به خصوص در خصوص تضمین کیفیت نتایج آزمایش بیشتر به چشم می آید عدم آموزش منطبق با نیازها و رویکردهای روز، یکی از دلایل علل اصلی این کاستی میباشد.

یکی از نیازها برای رفع مشکلات دسترسی به یک منبع آموزشی است که ضمن به روز بودن، باید بر اساس منابع معتبر نوشته شده باشد و مطالب آن قابلیت اجرایی در آزمایشگاه های پزشکی را نیز داشته باشد. کتاب مدیریت کیفیت در بیوشیمی یک رهیافت عملی که در سال ۱۳۹۵ منتشر شد، گامی در این جهت بود و طی این سالها مورد استفاده بسیاری از متخصصین و کارشناسان حوزه آزمایشگاه پزشکی قرار گرفت. همانند هر کتابی این کتاب نیز بعد از گذشت چندین سال نیاز به ویرایش داشت. برای افزایش کارایی این کتاب این ویرایش همراه با تغییرات اساسی شد که حتی منجر به تغییر نام آن به تضمین کیفیت گردید.

این تغییرات اساسی عبارتند از:

• علاوه بر مطالب مرتبط با بیوشیمی مطالب مربوط به بخشهای دیگری شامل خون شناسی، میکروب شناسی و مولکولی نیز اضافه شده است.
• پرداختن اختصاصی تر به مرحله آزمایش که در تضمین کیفیت نتایج از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در همین راستا مطالب مدیریتی در کتاب مجزایی ارائه خواهد شد.
• قالب و محتوای کتاب طوری طراحی شد که منطبق با سرفصلهای واحد درسی «تضمین کیفیت رشته کارشناسی علوم آزمایشگاهی باشد. بر همین اساس از اساتید بزرگوار مدرس این واحد درسی درخواست می شود از مطالب این کتاب برای آموزش این واحد درسی استفاده کنند.
• از منابع معتبر و به روز برای تدوین مطالب کتاب استفاده شد.

فهرست کتاب تضمین کیفیت دکتر رضا محمدی :

مطالب کتاب در چهار بخش و ۱۵ فصل تنظیم شده اند. بخش اول که شامل چهار فصل ابتدایی کتاب است، به مفاهیم پایه می پردازد که به جرأت می توان گفت بخش اصلی کتاب است، زیرا پایه و اساس مطالب سایر فصول را تشکیل می دهد. انواع خطاهای آزمایش خطاهای مجاز تعیین عملکرد روش، کالیبراسیون و نکات مهم در انجام و تفسیر آنالیزهای آماری مرتبط مطالب مهمی هستند که در این فصول ارائه می شوند.

در بخش دوم که شامل فصلهای پنجم تا نهم است به ارزیابی، عمدتاً تصدیق، کیت های اندازه گیری پرداخته می شود که یک الزام در تضمین کیفیت نتایج آزمایش و قبل از استفاده از یک کیت در اندازه گیری آنالیت ها در نمونه های بیماران میباشد. در این فصول به مطالعه دقت درستی بازه اندازه گیری، بازه مرجع، تصدیق تغییر شماره ساخت کیت و همچنین تعیین خطای کل آزمایش و عدم قطعیت آزمایش اشاره می گردد.

بخش سوم تحت عنوان پایش کیفیت شامل دو فصل است. در فصل ۱۰ به پایش کیفیت روش های اجرایی اندازه گیری کمی پرداخته میشود و در فصل ۱۱ سایر روشهای پایش کیفیت نظیر کنترل کیفیت روش های اجرایی کیفی و برنامه های بین آزمایشگاهی مورد بحث قرار میگیرند.

بالاخره در بخش چهارم به مسائل اختصاصی تضمین کیفیت در بخشهای بیوشیمی – سرولوژی خون شناسی میکروب شناسی و مولکولی می پردازیم که به ترتیب طی فصلهای ۱۲ تا ۱۵ ارائه میگردند. گرچه ممکن است به نظر برسد کاستی هایی در مطالب این فصول وجود دارد ولی باید توجه داشت که در فصول قبلی به مسائل اصلی مربوطه پرداخته شده است و برای جلوگیری از افزایش حجم کتاب از مسائل تکراری پرهیز شده است، به طوری که می توان گفت بسیاری از مطالب ارائه شده در فصول اول تا یازدهم مشترک بین این بخش ها هستند.

برای افزایش کارایی آموزش در انتهای هر فصل بخشی تحت عنوان آموزش تکمیلی آورده شده است که حاوی کلمات کلیدی به همراه سوالات چهار گزینه ای و تشریحی کاربردی مربوطه است. علاوه بر این در فصول مختلف بیش از ۷۰ مثال کاربردی آورده شده است که به افزایش توانایی دانشجو یا کارشناس در استفاده از دانش کسب شده و حتی تجزیه و تحلیل رویکردهای مختلف و افزایش مهارت کمک خواهد نمود.