اپیدمیولوژی یا همه گیر شناسی چیست ؟
این روزها به دلیل شیوع بیماری کرونا همه ی ما با واژه هایی نظیر اپیدمیک , پندمیک , بیماری های واگیردار و شبیه به این مواجه شده ایم . این واژه ها همه گی در حیطه ی رشته ی اپیدمیولوژی یا همه گیر شناسی قابل تعریف اند . در این مقاله سعی داریم که شما را با این مفاهیم بهتر آشنا کنیم .
اپیدمیولوژی یا همه گیر شناسی
بنا بر تعریف همه‌گیرشناسی یا اِپیدمیولوژی ( epidemiology ) مطالعه نحوه انتشار بیماری ها و عوامل بیماری‌زا، توزیع بیماریها در زمان‌ها ، مکان‌ها، نژادها یا فرهنگ‌های خاص یا هر عاملی که به سلامت مربوط باشد، است. این اصطلاح ابتدا به مفهوم «علم بررسی همه‌گیری بیماریهای عفونی» به کار برده شد ولی امروزه با پیشرفت تمام علوم و علم پزشکی و کنترل بسیاری از همه‌گیری‌ها و تحولات اپیدمیولوژیک علل بیماریها (تغییر علل اصلی مرگ و میر از بیماری های واگیردار به بیماری مزمن دامنه آن وسعت بیشتری پیدا کرده‌است، به مفهوم «علم بررسی انتشار و علل بیماری ها » تلقی میگردد.
فردی که در این زمینه تخصص و تبحر دارد را همه‌گیرشناس (Epidemiologist) می‌نامند. این رشته در ایران نیز بهطور وسیع در دانشگاه های علوم پزشکی تدریس میشود . برای این رشته در مقاطع ارشد و دکترا نیز دانشجویان به تحصیل مشغول اند . مضاعف بر آن تمام دانشجویان علوم پایه پزشکی در درس بهداشت عمومی و بهداشت تخصصی با مفاهیم اولیه ی مربوط به علم اپیدمیولوژی یا همه گیر شناسی آشنا میشوند .
در ادامه به چند عنوان از کتاب های این رشته اشاره میکنیم . این کتاب ها جزو اصولی ترین و پایه ای ترین منابع برای این رشته می باشند . این روزها برای آشنایی با ویروس کرونا و روند شکست دادن آن روش های مختلفی در سیستم بهداشتی درمانی معرفی شده که آشنایی با مفاهیم و اصول بهداشت عمومی در همه گیر شناسی میتواند شما را با این مبحث بیشتر از قبل آشنا کند
برای خرید کتاب های پزشکی دیگر نیز می توانید به صورت آنلاین از اشراقیه اقدام کنید.
همه گیر شناسی کاربردی
اپیدمیولوژی گوردیس ۲۰۱۹
این کتاب یکی از معتبرترین کتب مربوط رشته ی اپیدمیولوژی میباشد . تمام دستورالعمل های مربوط به اصول بهداشتی و پیشگیری از بیماری های واگیر دار در این کتاب به تفصیل بیان شده اند . دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی همه گی با این کتاب آشنا میشوند .
اپیدمیولوژی اساس بسیاری از تحقیقات و یافته‌های پزشکی است. در این روش که مطالعات اپیدمیولوژیک نامیده میشود، بروز و شیوع یک بیماری با عوامل خطر یا اصطلاحاً ریسک فاکتورها مرتبط میشود و با تلاش برای کاهش عوامل خطری که ارتباط آنها اثبات شده‌است، بار بیماریها کنترل میشود. اپیدمیولوژی ( ATM – چکیده و نکات کلیدی اپیدمیولوژی ) همچنین در فرایند تشخیص با تمرکز بر میزان شیوع بیماریها در مناطق مختلف، احتمال خطاهای تشخیص را کاهش می‌دهد.
در ایران کنترل بیماری های همه گیر و واگیر دار از قدیم الایام جزو مسائل اصلی بهداشت و درمان در ایران بوده است . در دوران اخیر بیماری هایی نظیر حصبه و طاعون از همه گیر ترین و البته مرگ آورترین بیماری ها بوده است . در این روزها که بیماری کرونا به عنوان یک بیماری پندمیک از طرف سازمان بهداشت جهانی معرفی شده است لزوم بررسی بیشتر بیماری های همه گیر و تجربه ی مقابله با آن در ایران بسیار حائز اهمیت است .
در کتاب های مختلفی این بیماری ها و روش کنترل آن مورد بررسی قرار گرفته است .
از کتب مهمی که در این رشته شناخته شده است کتاب اپیدمیولوژی و کنترل بیماریهای شایع در ایران – ویرایش ۴ است
اپیدمیولوژی و کنترل بیماریهای شایع در ایران – ویرایش ۴
کتاب حاضر به بیان ویژگی‌های خاص یک بیماری خاص در منطقه‌ای خاص از ایران می‌پردازد. و علایم بالینی و یافته‌های آزمایشگاهی و دگرگونی‌های سرم شناختی و ویژگی‌های همه‌گیری شناختی آنها را بیان میکند. در مورد بیماریها ابتدا مقدمه و معرفی بیماری(شامل : تعریف و اهمیت بهداشتی، عامل یا عوامل سبب شناختی)، سپس اپیدمیولوژی توصیفی و وقوع بیماری (شامل دوره نهفتگی، سیر طبیعی ، انتشار جغرافیایی، روند زمانی،تاثیر سن و جنس و موقعیت اجتماعی، تاثیر عوامل مساعد کننده، حساسیت و مقاومت در مقابل بیماری،میزان حمله‌های ثانویه و …) آورده شده است.
در مهر ماه سال ۹۸ کنگره کشوری اپیدمیولوژی نهمین دوره ی برگزاری خود را پشت سر گذاشت . در ایران از سال های پیش این رشته بسیار مورد توجه مسئولین بهداشتی کشوری بوده است .
آشنایی اولیه با اپیدمیولوژی و اصطلاحات
مقدمه ای بر اپیدمیولوژی
پرسش و پاسخ :
اپیدمیولوژی چگونه به ما کمک میکند ؟
اپیدمیولوژی موارد زیر را به ما ارائه میکند :
فهمیدن این که علل و عواملی که در ثبات بیماری در جمعیت ها چه هستند،
پیشگیری و کنترل بیماری در جمعیت ها،
هدایت و راهنمایی برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های خدمات و مراقبت های بهداشتی
کمک به مدیریت و مراقبت سلامت و بیماری افراد جامعه
اپیدمیولوژیست چه کمکی به ما میکند ؟
اولیـن کار اپیدمیولوژیست گرفتن شرح حال جامعه با استفاده از پرسشنامه و تکمیل اطلاعات مورد نیاز در آن میباشد همانطور که پزشکان پس از گرفتن شرح حال به معاینه بیماران می‌پردازند اپیدمیولوژیستها با ثبت اطلاعات در پرسشنامه و در صورت نیاز نسبت به معاینه افراد جامعه توسط پزشکان اقدام خواهد نمود. پس از معاینه جامعه اگر به تشخیص رسیدیم و وضعیف بیماری در جامعه را تشریح نموده Commicnity Diagnosis)) میزانهای مرگ و میر و ابتلاء بیماریها در جامعه روشن خواهد شد که با آنالیز اطلاعات جمع‌آوری شده نتایج استخراج و راه حل‌ها اعلام میگردد.
اهداف پنجگانه اپیدمیولوژی چیست ؟
۱- مشخص کردن عوامل سبب‌ساز و علل بیماری ها و عوامل خطرزایی که میتوانند خطر افزایش بیماری را در یک فرد یا یک جمعیت، افزایش دهند. در صورتی که ما بتوانیم این علل و عوامل را به درستی شناسایی کنیم قادر خواهیم بود مواجهه با آنها را کاهش یا قطع کنیم و در نتیجه برای پیشگیری مؤثر از بیماری ها برنامه ریزی کنیم.
۲- مشخص کردن وضعیت و اندازه بیماری ها در جامعه، و بار بیماری ها تا بتوان تسهیلات و نیازهای لازم برای کنترل و پیشگیری از آنها را تامین کرد.
۳- مطالعه تاریخچه طبیعی و عوامل پیش آگهی بیماری ها. از آنجا که برخی بیماری ها بیش از سایرین وخیم‌تر، یا کشنده تر هستند با تامین این هدف قادر خواهیم بود روش های مداخله ای موثرتر و واقعی‌تری برای کنترل یا پیشگیری از آنها اتخاذ کنیم.
۴- ارزشیابی روش های حاضر و جدید درمانی و شیوه های مختلف خدمات و مراقبت های بهداشتی.
۵- پایه گذاری و ایجاد روش ها، سیاستگذاری ها و تصمیم‌گیری های مناسب برای کنترل مخاطرات و عوامل خطرزا در محیط کار، و زندگی.
اپیدمیولوژی در چه مواردی به ما کمک میکند ؟
اپیدمیولوژی را می‌توان از منظرهای مختلف، طبقه بندی کرد. برخی آن را براساس رویکرد مطالعاتی اپیدمیولوژی به موضوعات مختلف مانند: اپیدمیولوژی تغذیه (Nutritional E.)، اپیدمیولوژی اجتماعی (Social E.)، اپیدمیولوژی محیط (Environmental E.)، اپیدمیولوژی شغلی یا حرفه ای (Occupational E.)، اپیدمیولوژی مولکولی (Molecular E.)، اپیدمیولوژی بالینی (Clinical E.) دسته بندی می‌کنند. برخی دیگر آن را به دو دسته کلّی اپیدمیولوژی بیماری های واگیر و اپیدمیولوژی بیماری های غیرواگیر طبقه بندی می‌نمایند و گروهی دیگر آن را از زاویه رویکرد خاص این علم به بیماری های مختلف (مانند اپیدمیولوژی سرطان، اپیدمیولوژی دیابت، اپیدمیولوژی حوادث، اپیدمیولوژی بلایا و مانند اینها) می‌بینند. گاهی نیز این علم را به اپیدمیولوژی روش شناختی (Methodologic E.). اپیدمیولوژی تحقیق (Research E.)، اپیدمیولوژی آمار زیستی (Biostatistics E.)، اپیدمیولوژی اقتصادی (Economic E.)، اپیدمیولوژی عملی یا کاربردی (Applied/Practical E.)، طبقه بندی می‌کنند.
متشکرم.این توضیحات خیلی کمکم کرد.